Vanuit welke benadering kijken we naar diversiteit?

Uit mijn vorig blogartikel kwamen een aantal specifieke uitdagingen voor onze visie op spel en diversiteit.

Naast het uitwerken van checklists die drempels in onze spelen moeten vermijden, zien we ook een uitdaging in het actief op zoek gaan naar manieren om ook de meest kwetsbare groepen een stem te geven in spel. We willen hier vooral focussen op groepen die zich verbaal heel moeilijk kunnen uitdrukken, enerzijds door gebrek aan een gemeenschappelijke taal om in te communiceren of anderzijds door een beperking die communiceren via taal amper mogelijk maakt.

Het belang van experts betrekken in dit verhaal is hier al in de verf gezet. Zowel experts op vlak van verschillende doelgroepen als op vlak van methodieken. Afgelopen maand heb ik me gefocust op de experts in spel en mijn interne collega’s eens geraadpleegd.

Oorspronkelijk moest het debat gaan over hoe we als De Aanstokerij naar spel en diversiteit kijken en waar de uitdagingen voor onze methode, namelijk spel, liggen. We zijn vanuit een aantal specifieke voorbeelden vertrokken om dan te kijken vanuit welke benadering we naar diversiteit kijken met De Aanstokerij. Maar er kwam meer uit dan alleen de focus op onze methode. We legden onmiddellijk ook De Aanstokerij als organisatie onder de diversiteitsloep.

Ik heb me gebaseerd op de vijf verschillende benaderingen die beschreven staan in ‘Met nieuwe Ogen’ van Marian Dries en Martha van Endt-Meijling.

Het blijkt dat we eigenlijk op verschillende momenten toch ook vanuit verschillende benaderingen naar diversiteit kijken. Het is van verschillende factoren afhankelijk wanneer we welke benadering toepassen maar om hier meer inzicht in te bieden, is het belangrijk om de verschillende benaderingen toch even kort toe te lichten.

1. Deficitbenadering

De eerste benadering is de deficitbenadering die ervan uitgaat dat mensen kansen dienen te krijgen om hun achterstanden weg te werken. Deze constatering wordt niet gekoppeld aan het beleid ten aanzien van deze groepen mensen.

De kracht van deze benadering zijn de intenties wat betreft een rechtvaardige verdeling van onze verworvenheden en het geloof dat mensen zich kunnen ontwikkelen.

De kritiek erop is het gebruik van het woord ‘achterstand’ en dat de ‘achtergestelden’ zich moeten aanpassen, zij zijn de probleemgroep.

2. Differentiebenadering

De tweede benadering is de differentiebenadering waarin alle culturen gelijkwaardig zijn. Verschillen worden erkend en dienen overbrugd te worden door een goede interculturele communicatie, cultuurkennis en begrip voor de ander.

De kracht van deze benadering zit in de intentie van respect voor mekaar en het vertrouwen dat men spanningen kan verminderen door begrip voor de culturele context van de ander en door dialoog.

Punten van kritiek zijn de valkuil van cultuurrelativisme, de nadruk op verschillen, en dus het negeren van overeenkomsten en de aanwezigheid van cultuurdeterminisme dat leidt tot stereotiepen en statische beeldvorming.

3. Discriminatiebenadering

De derde benadering is de discriminatiebenadering waarin de al dan niet bewuste discriminatie, uitsluiting en marginalisatie door dominantie groepen die hun eigen privileges veilig willen stellen centraal staat, alsook het racisme van die groepen.

De kracht van deze benadering is het denken in termen van rechtvaardigheid en de verworven kennis over hoe discriminatie op grond van verschillende factoren verankerd is in de structuur en cultuur van de samenleving en haar instituties.

De kritiek op deze benadering is de eenzijdigheid van discriminatie als vertrekpunt, de focus op slachtofferschap, het zwart-wit denken en het verwaarlozen van het individuele handelen.

4. Doelgroepbenadering

De vierde benadering is de doelgroepbenadering, een soort van drie-in-één-benadering, gericht op vooraf vastgestelde groepen.

De kracht van deze benadering is dezelfde als de kracht van de drie verschillende benaderingen hierboven.

De kritiek erop is het geen oog hebben voor de verscheidenheid binnen de doelgroepen, reductie van mensen tot één deelidentiteit. Ook kan er sprake zijn van ongewilde uitsluiting van mensen die niet tot die groepen behoren, maar wel dezelfde behoeften of belangen hebben en daarmee onnauwkeurig beleid en problematisering en stigmatisering van de doelgroep.

5. Diversiteitsbenadering

De diversiteitsbenadering is de vijfde en laatste benadering. Deze benadering overstijgt het denken in groepen die tegenover elkaar staan. Diversiteit heeft als vertrekpunt de verscheidenheid in de brede betekenis van het woord. Verschillen zijn in de diversiteitsbenadering niet bij voorbaat problematisch en lastig of minder waard maar heel gewoon, overbrugbaar en vooral ook kansrijk.

Als we deze benaderingen naast elkaar zetten en naast onze visie, kunnen we niet anders dan pleiten voor de diversiteitsbenadering. Als De Aanstokerij willen we het wij-zij denken overstijgen en elk individu in haar/zijn eigenheid zien.

Toch kwamen we erachter dat alle benaderingen, afhankelijk van de situatie, terugkomen bij ons in de organisatie, maar ook in onze manier van werken. Zo betrappen we onszelf op vooroordelen als klanten de winkel binnenstappen, maar ook op ondervertegenwoordiging van bepaalde ‘culturen’ in onze spelen. We zijn ons ervan bewust dat dit anders kan en voelen ons dan ook betrapt als we hier toch nog tegen ‘zondigen’.

Uitdaging

De uitdaging zal liggen in het inzetten op de kracht van de verschillende benaderingen. Zoals ik hierboven al schreef, streven we naar de diversiteitsbenadering. Toch lijkt het ons niet realistisch om bepaalde benaderingen in bepaalde situaties uit te sluiten.

Zo kijken we voor spelontwikkelingen samen met klanten vaak vanuit de doelgroepbenadering naar bepaalde groepen. Dit doen we net omdat deze groepen specifieke eisen hebben op vlak van spel. Op dit moment worden er bij ons zowel spelen ontwikkeld voor volwassenen in psychiatrische voorzieningen, als voor kinderen en jongeren in maatschappelijk kwetsbare situaties als voor secundaire scholen enz.

Op het moment dat we spelen maken op maat van een specifieke groep, blijft het dus de uitdaging om niet in de valkuil te trappen en de individuen die deel uitmaken van deze groep te gaan zien alsof dit hun enige identiteit is. Ook de diversiteit binnen deze groep moet erkend worden! Dat betekent dat we nog werk hebben als het gaat om het implementeren van kruispuntdenken en cultuursensitief denken.

We gaan verder met ons team in op een aantal vraagstukken. Dit zullen niet alleen meer de vraagstukken over onze methode spel zijn, maar ook over ons als organisatie.

Door welke bril kijken we als we vorming geven, een spel ontwikkelen of klanten ontvangen? Welke aspecten van onze cultuur beïnvloeden ons zonder dat we ons ervan bewust zijn?

Op dit moment kunnen we reeds een aantal drempels oplijsten in de checklists voor spelontwikkeling, -begeleiding en -productie. De uitdaging is om onze blinde vlekken te ontdekken en de drempels te spotten die opgeworpen kunnen worden voor spelers uit bepaalde culturen en waar we ons niet altijd bewust van zijn.

Naast het uitwerken van de checklists zullen we ook De Aanstokerij als organisatie nog meer onder de loep nemen. Met de output van onze eerste collega-bijeenkomst rond diversiteit gaan we verder aan de slag.

Hoe kunnen we van onze organisatie een meer diverse en open organisatie maken die zich bewust is van haar culturele bril en de gevolgen hiervan? Maar ook een organisatie die hierop kan anticiperen en meer culturen kan toevoegen aan de culturen waar ze nu al deel van uitmaakt ...